JUBILÄUM - JUBILEUSZ

Neithard Bethke vertonte einige Texte Jacob Böhmes - die Kompositionen sind auf dieser Seite zusammengefaßt. Ein großer Dank geht an den ideenfluß e.V. und die Jacob-Böhme-Gesellschaft, die anläßlich der Jubiläumsjahre 2024 (Todesjahr) und 2025 (Geburtsjahr) engagiert für die Verbreitung des Lebenswerks Böhmes arbeiten!

www.jacob-boehme.org | ideenfluss.com

Neithard Bethke skomponował muzykę do niektórych tekstów Jacoba Böhmego - kompozycje te zostały streszczone na tej stronie. Serdeczne podziękowania dla ideenfluss e.V. i Jacob Böhme Society, którzy ciężko pracują, aby rozpowszechnić dzieło życia Böhmego z okazji jubileuszowych lat 2024 (rok śmierci) i 2025 (rok urodzenia)!

Ewiges Licht
op. 125/ 2022 

Motette für vier Vokalstimmen und Orgel nach Texten von Jacob Böhme (um 1600) und Christian Knorr von Rosenroth (ca.1664)

**

Diese anspruchsvolle Chormotette op. 125 über Texte von dem Görlitzer Dichter und Theosophen Jacob Böhme aus dem Jahre 1600 und von dem schlesischen Barockdichter und Tonsetzer Christian Knorr von Rosenroth aus dem Jahr 1664 wird wohl nur von einem erstklassig ausgebildeten Vokal-Ensemble darstellbar sein.

In enger Anlehnung an einen Motettenabschnitt aus meinem Oratorium opus 100 "Lux aeterna", der sich der musikalischen Ausdeutung eines prägnanten Textes von Jacob Böhme widmet unter Verwendung eines großen Symphonieorchesters, Vokalsolisten und Chor, fertigte ich eine Adaption und eine vollgültige, selbständige freie Bearbeitung an für vier Vokalstimmen und Orgel, die beginnen und einmünden mit dem wunderbaren Choral "Morgenglanz der Ewigkeit" (die Melodie ist von Johann Rudolf Ahle, 1662) nach dem Text von Christian Knorr von Rosenroth aus dem Jahr 1664.

Der Vokalpart kann sowohl von einem musikalisch und technisch qualifizierten Soloquartett als auch von einem sehr guten und fähigen Kammerchor gesungen werden. Der Orgelpart hat hier nicht stützende Funktion, sondern muß in seiner Selbständigkeit dem anspruchsvollen Vokalpart absolut ebenbürtig sein. Die satztechnisch doppelte Baßfunktion in den Choralstrophen (welche eine ganz neue, erweitere Harmonielehre aufzeigt) muß ganz deutlich betont durch entsprechende Registrierung herausgearbeitet werden. Im gesamten Stück muß der Organist um eine lebendige, farbige, abwechslungsreiche und textausdeutende Registrierung bemüht sein. Damit ist für Konzert oder im liturgischen Rahmen eines Gottesdienstes eine neue Motette, ein "Geistliches Konzert" entstanden, dessen religiös-mystischen Texte sowohl bei den Hören als auch bei den Ausführenden eine tiefe seelische Besinnung auf den Sinn des Lebens erzwingen. Ich hoffe, daß die musikalische Ausdeutung des vorgegebenen Textes in ihrer eher herben, zumindest aber sicherlich ungewohnten Tonsprache das ihre dazu tun wird, dieser Forderung gerecht zu werden.

Motet na cztery głosy wokalne i organy do tekstów Jacoba Böhmego (ok. 1600) i Christiana Knorra von Rosenrotha (ok. 1664)

Ten wymagający motet chóralny op. 125 na tekstach zgorzeleckiego poety i teozofa Jacoba Böhmego z 1600 roku oraz śląskiego barokowego poety i kompozytora Christiana Knorra von Rosenrotha z 1664 roku będzie prawdopodobnie możliwy do wykonania tylko przez pierwszorzędnie wyszkolony zespół wokalny.
Opierając się ściśle na sekcji motetów z mojego oratorium opus 100 "Lux aeterna", które jest poświęcone muzycznej interpretacji zwięzłego tekstu Jacoba Böhmego, z wykorzystaniem dużej orkiestry symfonicznej, solistów wokalnych i chóru, stworzyłem adaptację i w pełni wykorzystałem cztery partie wokalne i organy. na cztery partie wokalne i organy, rozpoczynającą się i kończącą wspaniałym chorałem "Morgenglanz der Ewigkeit" (melodia autorstwa Johanna Rudolfa Ahle, 1662) według tekstu Christiana Knorra von Rosenrotha z 1664 roku.

Partia wokalna może być śpiewana przez wykwalifikowany muzycznie i technicznie kwartet solowy, jak również przez bardzo dobry i zdolny chór kameralny. Partia organowa nie pełni tutaj funkcji drugoplanowej, ale musi być absolutnie równa wymagającej partii wokalnej w swojej niezależności. Funkcja kontrabasu w wersetach chorału (który prezentuje zupełnie nową, rozbudowaną harmonię) musi być wyraźnie podkreślona poprzez odpowiednią rejestrację. W całym utworze organista musi dążyć do żywej, barwnej, zróżnicowanej i wyjaśniającej tekst rejestracji. W ten sposób powstał nowy motet, "koncert duchowy" do użytku koncertowego lub liturgicznego, którego religijno-mistyczne teksty zmuszają zarówno słuchaczy, jak i wykonawców do głębokiej refleksji nad sensem życia. Mam nadzieję, że muzyczna interpretacja podanego tekstu w jego raczej surowym, ale przynajmniej z pewnością nieznanym języku tonalnym, przyczyni się do zaspokojenia tego zapotrzebowania.

15. Juni/ czerwca 2024, 17:00, Nikolaikirche Görlitz / kościól "Nikolaikirche" w Görlitz

* fünf Motetten alter Meister

* "Ewiges Licht" Motette nach Worten von Jakob Böhme, op. 125 von Neithard Bethke

* fünf Choräle aus dem Ratzeburger Chorbuch, op. 70 von Neithard Bethke

Ak. Chor Zittau/Görlitz e.V., Kammerensemble, Klavier: Olga Dribas, Leitung: KMD Neithard Bethke

Eintritt frei. Um eine Kollekte wird gebeten. Die Hälfte der Kollekte zahlen wir auf unser Ukraine-Spendenkonto ein.

Lux Aeterna
op. 100/2017–2018

Geistliches Oratorium für Soli, Kinderchor, Chor, Orgel, Klavier, Cembalo und großes Orchester nach Worten der Heiligen Schrift und der Mystiker Meister Eckhard, Anselm von Canterbury, Jacob Böhme, Angelus Silesius, sowie zeitgenössischer und romantischer Lyrik

Memento homo, quia pulvis es, et in pulverum revertis
**

Ausgehend von dem liturgischen Text zu Beginn der "Missa pro defunctis", dem sogenannten "Requiem", werden in der Folge der insgesamt 10 Sätze dieses Oratoriums Texte vertont, die das "Ewige Licht" zum Inhalt haben. Dabei wird herausgestellt, daß es nicht darum geht, auf das "Ewige Licht" im Jenseits zu warten, sondern darum, daß schon hier im irdischen Leben jeder Mensch das göttliche Licht und das Feuer des"Ewigen Lichts" in sich trägt, welches er durch sein Tun und Handeln, durch seine Lebensführung und durch seine Zuwendung zu den Menschen auf alle Leute ausstrahlen soll, denen er zu seinen Lebzeiten auf Erden begegnet. 

Das ist ein Auftrag Jesu an die Christen, denn er hat nicht nur gesagt: "Ich bin das Licht der Welt", sondern ebenfalls "Ihr seid das Licht der Welt! Ohne Euch stehen viele im Dunkel." Diese zentralen Worte Jesu bilden – zusammen mit zwei weiteren Texten – auch die Mitte dieses Oratoriums (Satz 5). Umrahmt wird diese – symmetrisch nach beiden Seiten abfließend – von herb vertonten Texten barocker Mystiker, so von dem bedeutenden Görlitzer Jacob Böhme (Satz 4) und von dem nicht minder berühmten und ebenfalls schlesischen Angelus Silesius alias Johannes Scheffler (Satz 6). 

Im Satz 7 wird in Form einer Liedpartita das in der pietistischen Hochromantik angesiedelte geistliche Volkslied "Brich herein, süßer Schein sel'ger Ewigkeit" vorgestellt, welches beispielhaft zeigt, daß in jedem Jahrhundert immer wieder das "Ewige Licht" von Dichtern thematisiert wurde. Hinführend auf dieses Gedicht, welches theologisch frei verwendet auf 2. Kor. 4 basiert, ist dem Lied der großartige Bibeltext vorangestellt aus Jesaja 8: "Das Volk, das da im Finstern wandelt, sieht ein großes Licht, und über denen, die da wohnen im finstern Lande, scheint es hell!“

Duchowe oratorium na solistów, chór dziecięcy, chór, organy, fortepian, klawesyn i dużą orkiestrę oparte na słowach z Pisma Świętego oraz mistyków Meister Eckharda, Anzelma z Canterbury, Jakuba Böhme, Angelusa Silesiusa, a także poezji współczesnej i romantycznej.

Memento homo, quia pulvis es, et in pulverum revertis

Począwszy od tekstu liturgicznego na początku "Missa pro defunctis", tak zwanego "Requiem", w 10 częściach tego oratorium znajdują się teksty muzyczne, które dotyczą "Wiecznego Światła". Podkreśla się, że nie chodzi o oczekiwanie na "Wieczne Światło" w zaświatach, ale raczej o to, że już tutaj, w ziemskim życiu, każdy człowiek nosi w sobie boskie światło i ogień "Wiecznego Światła", którym powinien promieniować poprzez swoje czyny, postępowanie w życiu i oddanie ludziom wszystkim, których spotyka podczas swojego życia na ziemi.
To jest zadanie Jezusa dla chrześcijan, ponieważ nie tylko powiedział: "Ja jestem światłością świata", ale także "Wy jesteście światłością świata! Bez was wielu jest w ciemności". Te centralne słowa Jezusa - wraz z dwoma innymi tekstami - stanowią również centrum tego oratorium (część 5). Obramowują je - symetrycznie spływające po obu stronach - teksty barokowych mistyków oprawione cierpką muzyką, takie jak ważny Jacob Böhme z Görlitz (część 4) oraz nie mniej znany i podobnie śląski Angelus Silesius alias Johannes Scheffler (część 6).
W części 7, uduchowiona pieśń ludowa "Brich herein, süßer Schein sel'ger Ewigkeit" (Włam się, słodkie światło wieczności) jest przedstawiona w formie pieśni partity, która w przykładowy sposób pokazuje, że "Wieczne Światło" było tematem poetów w każdym wieku. Wiersz ten, teologicznie oparty na 2 Liście do Koryntian 4, poprzedzony jest wspaniałym tekstem biblijnym z Księgi Izajasza 8: "Lud, który chodzi w ciemności, widzi światłość wielką, a tym, którzy mieszkają w kraju mroku, jaśnieje światłość!

2024 plant der Bachchor Stuttgart unter der Leitung von Jörg Hannes Hahn die Uraufführung von LUX AETERNA, einem abendfüllenden Oratorium.

Es spielt die Thüringen Philharmonie Gotha.

24.11.2024, 19:00, Lutherkirche Stuttgart- Bad Canstatt

W 2024 roku Bachchor Stuttgart pod dyrekcją Jörga Hannesa Hahna planuje światową premierę LUX AETERNA, pełnowymiarowego oratorium.

Zagra Thüringen Philharmonie Gotha.

24.11.2024, 19:00, Lutherkirche Stuttgart-Bad Canstatt

 Colloquium viatorum
op.113/2019
Musikalischer Trialog, für vier Vokalsolisten, drei Soloinstrumente, Streicher und konzertante Orgel, nach Texten des Görlitzers Jacob Böhme (1624)
**
Für den Komponisten galt es zunächst, aus dem umfangreichen Schriftgut von Jacob Böhme nach musikalischen und musikdramaturgischen Gesichtspunkten Geeignetes auszuwählen, zumal er sich auferlegt hatte, keine anderen zusätzlichen Texte als allein die Worte Böhmes zu benutzen, die sich also in sich selbst erklären. Darüber hinausgehende andere wichtige innere Bezogenheiten gestattete er sich nur (und benutzte sie in formbildender und klanglicher Weise) ausschließlich mit musikalischen Mitteln. Da erwies sich das "Colloquium viatorum – Gespräch einer erleuchteten, einer unerleuchteten Seele und dem Teufel" als sich fast wie von alleine anbietende formale Grundlage für einen "Musikalischen Trialog" in Form eines Geistlichen Konzertes. Der gesamte Text dieser Abhandlung ist dieser Komposition als Faksimile vorangestellt. Durch analoge Wiederholungen von verschiedenen musikalischen Wendungen werden die im Text vorhandenen Bezogenheiten musikalisch verdeutlicht und vermitteln darüber hinaus den Eindruck einer großen geschlossenen Form, die sich nicht nur aus dem Text, sondern ebenfalls aus sich, der Musik selbst, heraus erklärt.

Trialog muzyczny na czterech solistów wokalnych, trzy instrumenty solowe, smyczki i organy koncertujące, według tekstów Jacoba Böhme z Görlitz (1624)
Dla kompozytora była to przede wszystkim kwestia wyboru odpowiedniego materiału z obszernego materiału pisanego przez Jacoba Böhmego zgodnie z aspektami muzycznymi i muzyczno-dramaturgicznymi, zwłaszcza że narzucił sobie, aby nie używać żadnych dodatkowych tekstów poza samymi słowami Böhmego, które same w sobie wyjaśniają się same. Pozwolił sobie jedynie na inne ważne wewnętrzne odniesienia (i wykorzystał je w sposób formacyjny i tonalny) wyłącznie za pomocą środków muzycznych. "Colloquium viatorum - Rozmowa duszy oświeconej, nieoświeconej i diabła" okazała się formalną podstawą dla "Muzycznego Trialogu" w formie duchowego koncertu. Cały tekst tego traktatu poprzedza niniejszą kompozycję w formie faksymile. Poprzez analogiczne powtórzenia różnych muzycznych zwrotów, relacje obecne w tekście są wyjaśnione muzycznie, a także przekazują wrażenie dużej, zamkniętej formy, która wyjaśnia się nie tylko z tekstu, ale także z samej siebie, samej muzyki.

Peterskirche Görlitz, Live-Aufnahme
Görlitzer Kammerchor, Görlitzer Kammerorchester, Leitung: Reinhard Seeliger

Auszug, Beginn des zweiten Teils

Tenor/ Erzähler:
Also sie nun lief in solchem Wandel, da begegnete ihr der Herre Jesus Christ, der in diese Welt gekommen war, dem Teufel seine Werke zunichte zu machen und über gottlose Werke das Gericht zu halten, und sprach zur Seele, und eröffnete ihr den Weg zu seiner Gnade und rief ihr zu, sie solle umkehren und Buße tun. Da erschrak die Seele, und Furcht vor Gottes Zorn und Gericht ergriff sie, und kehrte sich mit Ernst zu Gott ein. Da sprach die Gnadenstimme Christi:
Chor:
Tue Buße und verlaß die Eitelkeit, so kommst du zu meiner Gnade!